Koronawirus COVID-19 w sposób oczywisty wpływa na możliwość realizacji wielu umów handlowych, a także z pewnością dotknie realizację takich umów w przyszłości. Może także w pewnej perspektywie czasu wpłynąć na zawarte umowy inwestycyjne czy umowy wspólników. Powstaje w obecnej chwili bardzo ważne pytanie: jak prawnie zabezpieczyć siebie oraz swój biznes, by zminimalizować ryzyka wynikające z tej nadzwyczajnej sytuacji, w jakiej przyszło nam żyć? W tym wypadku nie chodzi już tylko o same umowy inwestycyjne ale o wszelkie umowy jakie zostały zawarte przez Twoją spółkę.
Podstawową zasadą prawa umów jest to, że umów należy dotrzymywać. Tak faktycznie jest – dlatego zawieramy umowy, żeby były one wykonywane i chroniły nasz interes prawny. Tutaj pojawia się „ale”.
Podstawową zasadą prawa umów jest to, że odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte ponosimy, o ile wykonanie umowy jest przez nas zawionione (jak na prawnika przystało od razu poczynię dygresję, że oczywiście nie zawsze tak jest, bo czasem odpowiedzialność bazuje na tzw. zasadzie ryzyka lub słuszności, ale to występuje w pewnej specyficznej grupie umów, o czym nie będę pisać w tym wpisie).
Pamiętaj!
Główną zasadą odpowiedzialności odszkodowawczej w polskim prawie jest wina.
W konsekwencji możesz powoływać się na brak odpowiedzialności za niewykonanie umowy, jeśli wykażesz, że nie ponosisz winy.
Taką okolicznością wyłączająca lub ograniczającą winę może być siła wyższa.
Co to jest siła wyższa? – jak prawnie zabezpieczyć biznes
Nasze prawo jest tak skonstruowane, że chroni zasadę wykonywania powziętych na siebie skutecznie zobowiązań. W praktyce zdarzają się często umowy zawierające. Na przykład klauzule force majeure, klauzule hardship, które regulują skutki zmiany okoliczności dla danego kontraktu. Takie klauzule przełamują zasadę bezwzględnego związania stron postanowieniami umowy.
W prawie polskim także można zastrzec w umowie klauzulę siły wyższej i określić w niej jakie przypadki będą się kwalifikować jako te, które mogą wpłynąć na zmianę umowy.
Jednak prawie polskim nie ma ustawowej definicji siły wyższej. W doktrynie uznaje się jednak, że siła wyższa to zdarzenie, które spełnia następujące kryteria:
- zewnętrzne,
- niemożliwe (lub prawie niemożliwe) do przewidzenia,
- którego skutkom nie można zapobiec – jest to więc zdarzenie nieuchronne, tzn. nie jesteśmy w stanie niczego zrobić, aby je powstrzymać.
Standardowo jako przykład siły wyższej podawane są takie zdarzenia jak:
- kataklizmy – takie jak powódź, pożary o dużych rozmiarach, wybuchy wulkanów, trzęsienia ziemi czy epidemie.
- niecodzienne zrachowania zbiorowości – zamieszki, strajki generalne czy działania zbrojne.
- działania władzy państwowej – zakazy importu i eksportu, blokady granic i portów.
Pamiętaj!
Siłą wyższą będzie kataklizm, działania zbrojne, stan wyjątkowy (tutaj pytanie o status prawy stanu epidemii), powódź stulecia (ale nie zwykła sytuacja, zwłaszcza gdy jest powtarzalna).
Jeśli umowa nie stanowi inaczej (nie rozszerza tego pojęcia) siłą wyższą nie będzie np. choroba głównego wykonawcy, strajk producenta oprogramowania niezbędnego Ci dla wykonania przedmiotu umowy, zamknięcie fabryki u kontrahenta.
Przeczytaj także swoje umowy – sprawdź, czy umowy nie zawierają swojej definicji siły wyższej. Może tak się zdarzyć – często w umowach międzynarodowych tego typu zapisy są stosowane. W umowie można bowiem wskazać, że taką siłą wyższą na potrzeby umowy może być np. strajk producenta sprzętu, który jest komponentem waszego rozwiązania. W normalnych warunkach jednak takiej sytuacji raczej nie będzie można zakwalifikować jako siły wyższej !
Jaki jest skutek zdarzenia, które jest siłą wyższą?
Jeśli uznamy, że dane zdarzenie stanowi przykłąd siły wyższej, to jeśli nie wykonałeś umowy w całości lub wykonałeś niewłaściwie będziesz mógł się ochronić przed odpowiedzialnością z tego tytułu. Niewykonanie umowy z powodu siły wyższej prowadzić może bowiem do braku odpowiedzialności za powstałe z tego powodu szkody. Oczywiście konieczne jest wykazanie związku przyczynowo-skutkowego między takim zdarzeniem a tym że nie wykonałeś umowy.
Co należy zrobić aby ograniczyć ryzyka prawne?
Jeśli w Twoim przekonaniu istniejąca sytuacja związana z pandemią koronawirusa COVID-19 wpływa na niemożliwość prawidłowej realizacji przez Ciebie zawartej umowy, aby mieć możliwość wyłączenia odpowiedzialności za niewykonanie/ nienależyte wykonanie zobowiązania, poniżej lista, którą powinieneś wykonać:
- sprawdź swoją umowę i jej zapisy – to ważne, gdyż w umowie mogłeś wprowadzić specyficzną regulację, która może wprowadzić albo szersze warunki powołania się na okoliczności wyłączające winę lub też mogła,
- zbierz wszelkie dowody, które potwierdzają, że sytuacja związana z epidemią koronawirusa COVID-19 jest przyczyną niewywiązania się z postanowień umownych – pomiędzy sytuacją epidemiologiczną a niewykonaniem zobowiązań musi występować związk przyczynowy
- wykaż należytą staranność i podejmij działalnia mające na celu zminimalizowanie szkody
- powiadom swojego kontrahenta o ryzyku niewykonania lub nienależytego wykonania Umowy. Wysłanie takiego pisma może ułatwić renegocjowanie warunków umowy, a nadto może skutkować podjęciem działań, by szkodę zminimalizować.
Pamiętaj!
Zaistnienie epidemii nie powoduje automatycznego zwolnienia ze wszystkich zobowiązań. Taki skutek dotyczy to tylko tych sytuacji, gdy pomiędzy epidemią a niewykonaniem umowy istnieje związek przyczynowy.
Aby ograniczyć swoje ryzyko prawne związane z niewykonaniem umowy z uwagi na pandemię koronawirusa COVID-19 powinieneś wykonać obowiązek informacyjny i zawiadomić swojego kontrahenta o ryzyku niewykonania swojego zobowiązania.
Czy aktualna sytuacja może dotyczyć zawartych umów inwestycyjnych?
Możemy wyobrazić sobie sytuację, w której umowa inwestycyjna przewidywała transzowanie w zakresie inwestycji wnoszonych przez inwestora. Co więcej, można wyobrazić sobie sytuację, w której uzależniała ona takie inwestycje od uzyskania określonych wyników finansowych. Mogła także zawierać np. zastrzeżenie opcje i odkupu na wypadek braku realizacji założeń budżetowych czy business planów. Ten temat nie jest tematem bardzo na już, ale na pewno będzie aktualny po zakończeniu aktualnego roku obrotowego. Tak, mogę wyobrazić sobie sytuacje, w której z jednej strony aktualna sytuacja może być nadużywana. A z drugiej strony mogę wyobrazić sobie sytuację, w której z instytucji tej trzeba będzie skorzystać. Wymaga szczególnego zastanowienia i analizy sytuacja skorzystania z takiej klauauli w przypadku umów inwestycyjnych.
W czym mogę pomóc? – jak prawnie zabezpieczyć biznes
We wszelkich sprawach, związanych z wykonywaniem umów w aktualnej sytuacji pandemii jesteśmy w stanie wspomóc państwa biznes. Możemy:
- sprawdzić zawarte przez Państwo umowy, które mają istotne znaczenie dla Państwa,
- przygotować pisma i zawiadomienia do Państwa kontrahentów,
- reprezentować w renegocjowaniu warunków umów lub w sporach sądowych
Masz pytania merytoryczne co do zawartych przez Ciebie umów? Masz wątpliwości związane z związkiem przyczynowym między pandemią COVID -19 a brakiem twojej winy ?
Jeśli masz pytania związane z tematem artykułu?
Zapraszamy do kontaktu:
Joanna Mizińska
adwokat
partner w kancelarii prawnej GACH MIZIŃSKA kierujący praktyką spółki, umowy oraz finansowanie
autorka bloga sprzedazudzialowwspolcezoo.pl
T: +48 668 017 220
E: j.mizinska@gm-legal.pl
